پیشینۀ اشراقی علم الهی از دیدگاه حکمت متعالیه

چکیده:

اساس علم الهی در حکمت اشراق نور، ظهور، حضور و شهود است و تبیین صدرایی علم ذاتی الهی نیز جز این نیست. واجب‌تعالی از آن رو به خود، علم ذاتی دارد که برای خود، ظاهر و عیان است. مبنای علم به غیر نیز همین نور و ظهور است. نورالانوار در مقام وجوب و غنای خود، بر تمام عالم هستی، سلطه و احاطه دارد؛ چنان‌که هیچ موجودی، اعم از زمینی و آسمانی، و مجرد و مادی از این حیطۀ نوری، وجودی و علمی خارج نیست؛ حتی مادیات و جسمانیات نیز به عین وجود خارجی خود، معلوم خداوند هستند. منظومۀ فکری توحیدی و قرآنی ملاصدرا نیز هیچ ذره‌ای از ذرات عالم را خارج از این احاطۀ علمی نمی‌داند و تصریحات خلاف این احاطه و علم حضوری نیز صرفاً راه به توجیه دارند، نه پذیرش.