نقد و بررسی ماهیـت گرانش از منظر فلسفه و فیزیک

چکیده:

در این مقاله، نخست، دیدگاه فلسفه، به‌ویژه مشاء، دربارۀ علت سقوط اشیاء و گردش افلاک مورد بررسی اجمالی قرار می‌گیرد و، سپس، به دیدگاه‌های مشهور فیزیک نسبت به «جاذبۀ عمومی» یا «گرانش»، پرداخته می‌شود. قصد ما توجه دادن به این نکته است که گرچه «گرانش» قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین اندرکنش شناخته‌شدۀ مورد مطالعه و مداقه هم فلاسفه و هم فیزیکدانان است، اما ماهیت آن هنوز کاملاً شناخته‌شده نیست. مهم‌ترین نقد ما بر نظریۀ نسبیت عام، به‌عنوان جدیدترین نظریه استاندارد در توصیف گرانش، این است که گرچه «خاصیت هندسی فضا ـ زمان» عملکرد گرانش را به‌خوبی توصیف و پیش‌بینی می‌کند، اما چندان توضیحی در مورد ماهیت آن نمی‌دهد. به نظر ما، فلسفه علت و ماهیت گرانش را عمدتاً در درون شیء لحاظ کرده است، در حالی که فیزیک علت این امر را بیشتر در بیرون شیء بررسی و جستجو می‌کند. به نظر می‌رسد برای روشن شدن هر چه بهتر موضوع، لازم است با در نظر گرفتن دیدگاه فلسفه نسبت به طبیعت و درون شیء، ابتدا، «ماهیت جرم» مورد بررسی دقیق قرار گیرد. برای این منظور، بهتر است فیزیکدانان علاوه بر نگاه صرفاً سطحی ریاضی‌وار و تجربه‌گرا، به ماهیت فلسفی این موضوع نیز توجه ویژه داشته باشند و فلاسفه نیز از فرصت ویژه‌ای که با کشفیات، به‌خصوص رصدهای جدید، بر اساس فیزیک و فنّاوری‌های جدید دربارۀ شناخت عالم طبیعت و خواص جاذبه و گرانش در عصر جدید دست داده بهرۀ کافی برند و مفاهیم و دیدگاه‌های فلسفی خود را به‌روز کنند و تعمیق بخشند، تا بتوان با استفاده از یک نگاه عمیق دوجانبۀ (فلسفی و فیزیکی)، ماهیت گرانش را بهتر شناخت.