نظریه سنجش‌پذیری گزاره‌های عرفانی و نقد سه نظریه رقیب

چکیده:

از شاخه‌های فلسفۀ عرفان، فلسفۀ عرفان نظری است و از مسائل فلسفۀ عرفان نظری، منطق و میزان عرفان نظری است. اساس این منطق نیز بر سنجش‌پذیری گزاره‌های عرفانی است که بر پایۀ «لکل علم میزان» و «لکل حکم معیار» تکیه دارد تا راه نقد و سنجش گزاره‌ها را برای شناخت صدق و خطایشان هموار سازد. اما در برابر نظریۀ سنجش‌پذیری، سه نظریۀ رقیب خطاناپذیری، معیارناپذیری و توصیف‌ناپذیری وجود دارند. در نظریۀ خطاناپذیری، بر خطاناپذیری وجدانیات عرفانی؛ در نظریۀ معیارناپذیری، بر فهم‌ناپذیری؛ و در نظریۀ توصیف‌ناپذیری، بر معنادار، منطق‌ناپذیری و عدم واقع‌‌نمایی و بی‌معنایی گزاره‌های عرفانی تأکید شده است. این سه نظریه، راه سنجش گزاره‌های عرفانی را منسد، و بنیان منطق عرفان نظری را سست و اعتبار سنجش را برای یافتن صدق و خطای گزاره‌های عرفانی، از بین می‌برند. بر این اساس، تحقیق حاضر در صدد تبیین سنجش‌پذیری و نقد سه نظریۀ رقیب است تا بنیان منطق عرفان نظری را استوار سازد.