مصرف صحیح از نگاه اسلام

مصرف، هم از نظر اقتصادي و هم به دليل اثرهايي كه در ديگر عرصه‌هاي زندگي فردي و اجتماعي انسان به جاي مي‌نهد، اهميت بسزايي دارد؛ از نظر اقتصادي، مصرف، با اين‌كه هدف نهايي از توليد و توزيع است، يكي از عوامل مؤثر بر آن نيز مي‌باشد. بر همين اساس، اقتصاددانان، اصلي را با نام «حاكميت مصرف‌كننده» پي ريخته‌اند كه بر اساس آن، مصرف‌كننده است كه به توليدات و چگونگي توزيع، شكل مي‌دهد. بنابراين، مصرف، فقط تابعي از توليد و توزيع نيست، بلكه از جهتي، توليد و توزيع هم تابع مصرف است. به سخن دقيق تر، مصرف هم علّت غايي توليد و توزيع است و هم علّت صوري آن دو. بنابراين الگوي مصرف در جامعه و هرگونه تغيير در چند و چون آن، تأثير فراواني بر ديگر فعاليت هاي اقتصادي خواهد داشت.

تأثير الگوي مصرف فرد و جامعه بر ديگر عرصه‌هاي زندگي و نقش آن در جهت‌دهي اهداف، سياستگذاري ها و فعاليت ها، و نيز آثار آن بر جسم و جان آدمي بي‌نياز از شرح و تفصيل است.

از اين رو، مسأله رفتار مصرف‌كننده و چگونگي تخصيص درآمد، يكي از مباحث مهم در اقتصاد خردِ متعارف به شمار مي‌رود و نظريه‌پردازان علم اقتصاد، بر پايه جهان‌بيني خود و اصول مبتني بر آن، به تحليل اين مسأله و ارائه نگرش هاي گوناگون پرداخته‌اند.

آموزه‌هاي اسلامي نيز، به اين موضوع، توجه ويژه‌اي كرده است و اصول، معيارها و محدوديت هايي را براي مصرف، مشخص نموده كه مبتني بر جهان‌بيني توحيدي و در راستاي نيل به هدف نهايي انسان و تكامل وي، سامان يافته است. پيش از پرداختن به مطالب ياد شده، كه موضوع اصلي اين نوشتار مي باشد، نكاتي مقدماتي در اين بخش مطرح مي گردد.