مؤلفه‌های نظریه هنجاری رسانه‌های جمعی در قرآن کریم

چکیده:

رسانه‌های جمعی در دنیای کنونی نقش بی‌بدیل و روزافزونی در زندگی اجتماعی انسان دارند، جهت‌گیری رسانه‌های جمعی نیز در بعدهای مختلف، متأثر از نظام هنجاری حاکم بر آن است. نظریه‌ها‌‌‌ی هنجاری موجود در ادبیات علوم ارتباطات در نوع خود متأثر از مبانی لیبرالیستی و سوسیالیستی و دارای مؤلفه‌ها‌‌‌یی برای تحقق اهداف آن دو نظام فکری هستند که در جامعه اسلامی پذیرفته نیستند. از این‌رو، در این پژوهش، با الهام از «روش تحلیل مضمون» آیات قرآن کریم، به‌عنوان اصلی‌ترین منبع هنجار بخش جامعه اسلامی، بررسی شد تا مؤلفه‌ها‌‌‌ی نظریه هنجاری رسانه‌ها‌‌‌ی جمعی به دست آمد. بررسی روش‌مند آیات، ما را به 66 مضمون پایه‌ای و 13 مضمون سازمان‌یافته و در نهایت چهار مضمون فراگیر، رهنمون کرد. مؤلفه‌های اصلی نظریه هنجاری رسانه‌ها‌‌‌ی جمعی از منظر قرآن کریم، عبارت‌اند از: «اصالت‌محوری»، «فرهنگ‌مداری»، «اجتماع‌گرایی» و «اخلاق‌مداری» که جهت‌گیری کلی و بایسته‌ها‌‌‌ی رسانه‌های جمعی را مشخص نموده و در مقابل نظریه‌های هنجاری رایج به‌عنوان نظریه‌ای قرآنی مطرح می‌شود. بدیهی است مضامین جهت‌دهنده و پایه، به‌عنوان مؤلفه‌ها‌‌‌ی عملیاتی‌تر، شرح وظایف دقیق‌تری برای رسانه‌ها‌‌‌ فراهم می‌کند.