سبک شناسی دعای مکارم الاخلاق

چکیده:
در معارف شیعی، دعا یکی از مهم‌ترین متون شناخته شده است؛ چرا که پیونددهنده­ای پویا بین خالق و مخلوق به شمار می‌آید و یکی از والاترین نمونه‌های نیایش، صحیفه سجادیه است. این دعاها محصول شرایط بعد از قیام عاشورا است. شرایط آن عصر به گونه­ای بود که امام سجاد7 روش دیگری برای انتقال آموزه‌های خود پیش گیرد و دست به آفرینش هنری والایی بزد.
این که امام سجاد7 به منظور درک بهتر و تأثیر بیشتر این آموزه‌ها در ذهن مخاطب و مهم‌تر از آن، ماندگار شدن این معارف در طول تاریخ چه روشی را در پیش گرفت، از جمله مسائلی است که این مقاله در پی آن است.
بررسی سبک­شناسی دعای «مکارم الاخلاق»، به عنوان نمونه­ای از این کتاب شریف، ما را به لایه‌های پنهان و تأثیرگذار این سخن رهنمون می‌سازد. دقت در آواها و موسیقی به کار رفته در بندهای این دعا، گزینش اسلوب­های نحوی و صرفی متناسب با غرض و هدف گوینده، مانند افعل تفضیل – که نشان دهنده کمال خواهی است – از امتیازات این دعا است. امام7 در محور جانشینی، دست به گزینش مفاهیم و واژه‌هایی زده که با محتوا هماهنگی کامل دارد؛ به طوری که جایگزین کردن واژه­ای دیگر امکان پذیر نیست. مهم‌ترین ویژگی سبکی این دعا تکرار است که در قالب تکرار الفاظ، معانی و جملات پدیدار می‌شود.
این مقاله به باز خوانی دعای «مکارم الاخلاق» از دریچه­ای جدید می‌پردازد و آن را بر اساس روش تحلیلی توصیفی بررسی می‌کند تا نشان دهد که امام7 از همه عوامل موسیقایی، مانند سجع و جناس و تضاد، بهره گرفته تا به ماندگار شدن تعالیمش کمک کند؛ ضمن این که ساختار شکنی‌ها در حوزه صرف و نحو باعث شده که مخاطب، ناگهان با هنجار گریزی رو به رو شده، از درک این پدیده احساس لذت کند.