زکات باطنی

از جمله راهكارهاي دست يابي به عدالت اقتصادي و مقابله با فقر، پرداخت هاي مالي توانگران به سود نيازمندان است. فرضيه تحقيق آن است كه افزون بر زكات مصطلح و خمس، حق مالي ديگري در آموزه هاي ديني قابل اثبات است كه برگرفته از روايات، «زكات باطني» نام دارد و عبارت است از: «زکاتی فراگیر که برای رفع فقر، به اموال توانگران تعلق می گیرد و از نظر مقدار و شرایط، با زکات مصطلح متفاوت است.»

اين پژوهش با عنوان «زكات باطني از ديدگاه فقهي»، اصل تشريع و احكام آن را به شيوه فقهي، به بحث نهاده است: در ابتدا، مفهوم و كاربرد واژه هايي همچون زكات و صدقه در قرآن و روايات و تمايز آن ها با مصطلح فقهي را برنموده است و سپس، ضمن تبيين مباني بحث، به تأسيس اصل در اين مسأله پرداخته است. آن گاه نگاهي به واجبات مالي مورد اتفاق و اختلاف فقيهان دارد تا بسان زمينه اي براي بحث هاي بعدي باشد.

در بخشي ديگر، ادله وجوب زكات باطني را مطرح نموده است. ارائه آيات (با تحليل هايي نو و مبتني بر اصول)، روايات (با تحليل سندي و محتوايي)، اصل عدالت و فلسفه واجبات مالي، از آن جمله اند. همچنين، مقدار، شرايط و ويژگي هاي آن بررسي گرديده و به مناسبت، حدود فقر و غنا، تحليل شده است. بخش مهمي از احكام آن، از جمله مساله حكومتي بودن و جواز جايگزيني آن با ماليات ها نيز به بحث نهاده شده و در پايان، نتايج و نيز پيشنهاداتي در عرصه هاي علمي، فرهنگي و اجرايي، ارائه گرديده است.

برايند پژوهش اين است كه زكات باطني، الزامي شرعي است با شرايط و ويژگي هايي مخصوص به خود كه مقدار آن بر اساس توان مالي فرد و ميزان محروميت در سطح جامعه معين مي گردد و نهادينه شدن آن، نيازمند تحقيقات فقهي فزون تر، فرهنگ سازي و سازمان دهي مركزي ويژه جهت جمع آوري و توزيع آن است.