رفتارشناسی حاکم در نامه‌ی امام علی(ع) به مالک اشتر (تحلیل متنی گزاره‌های رفتاری با روش تحلیل محتوا)

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد روان‌شناسی رفتار‌ حاکم در نامه‌ امام علی(ع) به مالک اشتر و ترسیم الگویی اسلامی از رفتار حاکم است. روش پژوهش “تحلیل محتوا” بوده و با معناکاوی واژگان، 57 گزاره‌ ­رفتاری به ‌کاربرده‌ شده در متن نامه استخراج گردید که بنابر مشترکات محتوایی در هشت مقوله‌ رفتاری: مردم‌مداری، کنترل رفتاری حاکم، ارزش‌گذاری عادلانه بر کار مردم، پای‌بندی به عهد و پیمان، عیب‌پوشانی مردم، سهل‌انگاری‌نکردن در امور، گسترش ‌ندادن تملق و چاپلوسی و پرهیز از انتقام و کین‌جویی جای گرفت. مجموع گزاره‌های رفتاری ذکر شده در متن نامه، جامعه  و نظام اداری سالم را ترسیم می‌کند که در صورت رعایت آن‌ها می‌توان جامعه‌ای رشید، فعال، فضلیت‌محور، مسئولیت‌پذیر و در حال رشد و حرکت داشت. فراوانی‌سنجی این گزاره­ها برحسب مقولات موجود در آن‌ها نشان می­دهد که بیش‌ترین گزاره‌ رفتاری مربوط به “مردم‌مداری” با 18 گزاره بوده که در ذیل آن‌ها دستورالعمل­های رفتاری حاکم در برخورد با مردم هم‌چون: تجاهل و تغافل، فضیلت‌سالاری و رشادت‌پروری بیان شده است. دومین گزاره‌ی پرکاربرد، مقوله‌ی “کنترل رفتاری حاکم” است که به دستورالعمل­های اخلاقی هم‌چون: کنترل نفس و پرهیز از تندزبانی می‌پردازد.