تحلیل و بررسی امکان یا استحاله صدق و کذب کلام الهی

چکیده:

با توجه به دیدگاه عدلیه مبنی بر حسن و قبح عقلی و معقول بـودن بحـث از صـدق و کذب ، معتزله و متکلمان امامیه ، ضمن اعتقاد به کلام لفظـی خداونـد، امکـان ذاتـی صدق و کذب کلام الهی را پذیرفته اند و بر محال وقـوعی کـذب و وجـوب صـدق کلام الهی اصرار میورزند؛ ولی اشاعره که به حسن و قبح شـرعی قائـل انـد، ضـمن حمل کلام، بر کلام نفسی، یعنی معانی قائم بر نفس متکلم، اساسا بحـث از صـدق و کذب را معقول نمیدانند و به محال ذاتی کذب کلام الهی باور دارند. بر اساس تفسیر حکمت متعالیه از کلام الهی و کلمات الله ، به تمام موجـودات و کـل عالم هستی ـ چون کلام الهی، عین واقعیت است و دوییتی در میان نیست ـ بـه ناچـار صادق خواهد بود و فرض کذب محال است ؛ بااین حال از این دیدگاه ، بحث صـدق دربارة کلام لفظی خداوند که از جمله آن آیات قرآن کریم است ، فـرض صـحیحی است و ادله بر اثبات صدق ، تمام است . به نظر میرسد موضع حکمت متعالیه افزون بر اینکه بهترین معاضد در فهـم مضـامین آیات و روایات در خصوص کلام و کلمات الله است ـ همان گونه که توجیه معتزلـی و بیان اشعری را یارای تبیین این مضامین نیست ـ میتوان آن را اندیشـه ای پـذیرفتنی در بحث صدق و کذب کلام الهی دانست .