تأملی در مشروعیت اجبار در تربیت دینی

چکیده:

برای تربیت دینی در محیط خانواده، از شیوه‌های گوناگونی می‌توان استفاده کرد، اما اینکه کدام ‌یک از این شیوه‌ها «مفید» و «مؤثر» است، مسئله‌ای است که بر اساس مطالعات تجربی قابل تحقیق و بررسی است، ولی اینکه کدام ‌یک از آنها شرعاً «جایز» است. مسئله‌ای «فقهی» بوده و بر اساس تحقیق در منابع اسلامی، قابل پاسخ است. این مقاله از نگاه فقهی، به طرح دو دیدگاه در جواز استفاده از «اجبار» برای مقید کردن اعضای خانواده به رعایت موازین اخلاقی و شرعی پرداخته است. مبنای نظری این مقاله، قلمرو امر به معروف و نهی از منکر است و صرفاً بر اساس این مبنا، به تحلیل موضوع پرداخته شده است. این مقاله با نقد مستندهای نظریه‌ای که اجبار را در محیط خانواده، مشروع می‌داند، تأکید می‌کند که مسئولیت مهم «حفظ ایمان و اخلاق» در خانواده را با روش‌های قهرآمیز و خشونت‌بار «نباید» دنبال کرد، این شیوه‌ها با صرف نظر از اینکه مفید و مؤثر نیست، از نظر فقهی نیز نمی‌توان از مشروعیت آنها دفاع کرد.