موضوع:
موضوع این اثر آسیب‌شناسی ایمان دینی است. به تعبیر دقیق‌تر، موضوع اين کتاب، اگر بخواهيم كامل بيان كنيم، عبارت است از: بررسىِ ماهيت، موجبات، و راه‌هاى معالجه يا برخورد صحيح، با حالتهاى مختلف عدم ثبات در اعتقادات دينى از ديدگاه قرآن و احاديث.
مخاطبان اصلی:
عموم تحصیلکردگان
مسائل اصلی:
این کتاب در نظر دارد از بررسى ماهيت حالتهاى عدم ثبات در اعتقادات، روشن سازد كه اصولاً اين گونه حالات چيست؟ آيا همه آنها از يك سنخ‌اند، يا حالتهاى مختلفى‌اند با ماهيت‌هاى گونا‌گون؟ مثلاً، ممكن است بعضى از آنها از سنخ جهل باشند، و بعضى نوعى بيمارى روحى، و برخى نياز طبيعى انسانى، و شايد در مواردى نيز دخالت يك عامل خارجى موجب اين حالت‌ها شده، و از سنخ تلقينات و القائات قلبى باشند؟
نتایج:
نویسنده کتاب، در بررسى آيات و رواياتِ مربوط به مسئله عدم ثبات در اعتقادات دينى، به اين نتيجه مهم رسيده است كه اين مسئله در قالب حالتهاى مختلفى جلوه‌گر مى‌شود. اين احوال عبارت‌اند از: شك، وسوسه و حديث نفس، حال طلبِ يقين، و پديده‌اى به نام سهوالقلب. پس مراد از حالتهاى مختلف عدم ثبات در اعتقادات دينى همين حالتهاى چهارگانه است، كه در مواردى خود به اقسام فرعى‌ترى تقسيم مى‌شوند. در اين جستار همه اين حالات به تفصيل مورد بحث قرار مى‌گيرد. در بررسی قرآن و روایات در می‌یابیم که پدیده عدم ثبات و ناپایداری در اعتقادات دینی، تنها یک صورت ندارد؛ بلکه حالت‌های متفاوتی را در بر می‌گیرد.
این حالت‌ها دست‌‌کم چهار یا پنج مورد است: 1- شک، 2- ضعف یقین، که می توان به دلیل خصیصه مثبت و مفیدی که این حالت دارد، آن را «طلب یقین» نیز خواند، 3- وسواس، که معمولاً با حالت دیگری به نام «حدیث نفس» یکجا مطرح می‌شود، 4- سهو القلب. از میان این پدیده‌ها، آنچه که بیش و پیش از همه مطرح می‌شود «شک» است. به‌جرأت می‌توان گفت شک و تردید نسبت به حقایقی مانند خدا، قرآن، پیامبران، و معاد، از مهم‌ترین آسیب‌های ایمان است و شاید به همین سبب، در قرآن و روایات مورد توجه زیادی قرار گرفته است. از همین رو، بخش نخست کتاب «از شک تا یقین» به همین پدیده اختصاص می‌یابد. در این بخش، حالت شک در اعتقادات دینی، در طی سه فصل، ماهیت‌شناسی، سبب‌شناسی و چاره‌جویی می‌شود. حالت دیگری از عدم ثبات در اعتقادات دینی که در ادامة جست‌وجو در قرآن و روایات به آن برمی‌خوریم، حالتی است که برخلاف شک، مثبت و طبیعی ارزیابی می‌شود. این حالت از آن رو در شمار آسیب‌های ایمان قرار می‌گیرد که نمود و بروز آن در احوال متدینان مشابهت‌هایی با شک دارد و به‌این سبب، نوعی شک انگاشته شده و موجب تشویش خاطر و اضطراب می‌گردد.
ویژگی های ممتاز و انحصاری اثر:
این اثر یک تحقیق کاملا آکادمیک است که به‌دور از پیش‌داوری کوشیده است تا برای پرسش‌های مذکور از درون سنت قرآنی ـ روایی پاسخ‌یابی کند. از ویژگی‌های این اثر، دقت‌ها و ظرافت‌هایی است که در تشخیص و تفکیک حالت‌های مختلف ایمانی و آسیب‌های ایمان دینی به‌کار بسته است.
محدودیت‌های پژوهش:
گستردگی موضوع و منابع تحقیق از مشکلات این کار محسوب می‌شود. اما، مهم‌ترین تنگنا، نبودن تحقیقاتی است که بتوان به عنوان پیشینه چنین پژوهشی بر آنها تکیه کرد و بر گرده آنچه آنها فراهم آورده‌اند، پای نهاد. علاوه بر این، پذیرش موضوع این تحقیق حتی برای برخی اساتید و دست‌اندرکاران تصویب و تأیید این اثر، مشکل بوده و نویسنده این اثر مشکلاتی در متقاعد کردن آنان برای امکان و لزوم چنین تحقیقی داشته است.
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اوّل: حالت هاى عدم ثبات در اعتقادات
فصل اول: شك… …38
فصل دوم: ضعف يقين… …101
فصل سوم: وسوسه و حديث نفس 132
فصل چهارم: سهو القلب … … 163
بخش دوم: موجبات پيدايش حالتهاى مختلف عدم ثبات در اعتقادات دينى
فصل اول: موجبات شك در حقايق دينى … … 179
فصل دوم: موجبات وسوسه اعتقادى … … 231
بخش سوم: روش برخورد صحيح با حالتهاى مختلف عدم ثبات در اعتقادات دينى
فصل اول: روش معالجه و برخورد صحيح با مشكل شك در حقايق دينى … … 241
فصل دوم: روش برخورد صحيح با مشكل ضعف يقين و عوارض ناشى از آن … … 279
فصل سوم: روشهاى معالجه و برخورد صحيح با وسواس اعتقادى… … 285
نقد و بررسی
هیچ دیدگاهی هنوز نیست.