اخلاق حرفه ای معلمی در مکتب خانه؛ پژوهشی پدیدارشناسانه براساس تجربه زیسته شاگردان مکتب خانه

چکیده:

«مکتب‌خانه» به دلیل قدمت طولانی و پوشش حداکثری، یکی از مهم‌ترین نهادهای آموزشی−تربیتی، پس از ورود اسلام به ایران به شمار می‌رود که تأثیرات پایداری در فرهنگ تربیتی ایران، از جمله «اخلاق حرفه‌ای معلمی»، داشته است. در این مقاله، با هدف تبیین نقش مکتب‌خانه‌ها در شکل‌گیری اخلاق حرفه‌ای معلمی و با بهره‏گیری از روش پدیدارشناسی تفسیری، نگارندگان تلاش کرده‏اند تا تجارب زیسته افرادی که مکتب‌خانه را درک کرده‌اند، فهم و روایت کنند.

بدین‏منظور، با کاربرد روش نمونه‌گیری هدفمند، سیزده نفر از سالخوردگانی انتخاب شدند که فضای مکتب‏خانه را درک کرده بودند و برای گرد‏آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه‏ ساختاریافته و برای تحلیل یافته‏ها نیز از روش اسمیت استفاده شد. پس از تحلیل مصاحبه‌ها، مؤلفه‏های اخلاق حرفه‏ای معلمانِ مکتب‏خانه در پنج مقوله عمده و هجده خرده‌مقوله تقسیم‌بندی شد که مقوله‏های اصلی عبارت‌اند از: شور و شوق معلمی، تعهد حرفه‌ای، ایجاد میل به یادگیری در فراگیران، توجه ویژه به تربیت اخلاقی و دانش تدریس.

نتایج نشان می‏دهد که شماری از شاخص‌های مثبت و منفی اخلاق حرفه‌ای معلمی امروز جامعه ایران، ریشه در نگرش و رفتار معلمان مکتب‌خانه دارد و انجام پژوهش‌های مشابه می‏تواند در تبیین وضعیت موجود و مطلوب اخلاق حرفه‏ای معلمی ایران راهگشا باشد.